Bronvermelding met AI, hoe doe je dat goed zodat je plagiaat voorkomt?

Bronvermelding: het klinkt misschien als een bijzaak, maar het is de basis van elke goede opdracht. Of je nu een scriptie schrijft of een kort essay inlevert, je laat ermee zien dat je zorgvuldig werkt en anderen niet misleidt. Maar wat als je AI hebt gebruikt? Het is handig en het scheelt tijd, maar er kleven ook risico’s aan. Hoe vermeld je AI op een eerlijke manier, en hoe zorg je ervoor dat je niet onbedoeld plagiaat pleegt?

Waarom is bronvermelding bij AI zo belangrijk?

Stel dat je ChatGPT een vraag stelt en een heldere tekst terugkrijgt. Je kopieert en plakt die direct in je verslag, zonder duidelijk te maken dat de tekst van een AI-tool komt. Misschien denk je: lekker efficiënt. Maar je docent denkt waarschijnlijk iets anders.

En daar gaat het mis.

Docenten gebruiken plagiaatscanners zoals Turnitin, die AI-gegenereerde teksten kunnen herkennen. Bovendien kan je schrijfstijl ineens stukken professioneler zijn dan in eerdere stukken, waardoor je alleen maar meer argwaan wekt. Wil je beter begrijpen hoe plagiaatscanners zoals Turnitin werken? Lees dan ook: Hoe werkt Turnitin en hoe goed herkent het AI?.

Het probleem is dat je ideeën en woorden gebruikt die niet van jou zijn, zonder de bron te vermelden. Ook al is de tekst 'nieuw' gegenereerd, het basismateriaal komt ergens vandaan. Geen bronvermelding betekent dat je doet alsof die woorden van jou zijn. En dat is plagiaat.

Bronvermelding zonder AI: Wat zijn de gevolgen van plagiaat? 

Voor de duidelijkheid: plagiaat is verboden. Het kan je een jaar uitsluiting van examens opleveren, en in het ergste geval kan de examencommissie zelfs voorstellen dat je wordt uitgeschreven als student. Dat wil je natuurlijk niet. Het is daarom slimmer om open kaart te spelen. Vermeld gewoon dat je AI hebt gebruikt, noem de tool en de versie, en geef aan welke prompt je hebt ingevoerd. Dat kan bijvoorbeeld zo: “Voor dit verslag heb ik ChatGPT gebruikt (versie van [datum]) om ideeën te verzamelen over [onderwerp]. Ik heb de volgende vraag gesteld: [jouw prompt].” Als je een bepaalde citatiestijl hanteert, zoals APA, pas je die gewoon toe op de AI-bron.

Waarom zou je deze moeite nemen? Omdat je laat zien dat je begrijpt dat de informatie niet uit het luchtledige komt, maar afkomstig is uit enorme databases vol bestaande teksten.

Docenten kunnen ook fouten maken 

Docenten en examencommissies zijn ook maar mensen en kunnen dus fouten maken. Het kan gebeuren dat je onterecht wordt beschuldigd van plagiaat of ongeoorloofd gebruik van AI. Misschien werkt de plagiaatscanner niet goed, misschien is er een misverstand ontstaan, of trekt je docent te snel conclusies. Dit soort situaties is frustrerend, maar het benadrukt waarom transparantie over je bronnen en je gebruik van AI zo belangrijk is. Als je laat zien waar je informatie vandaan komt en welke tools je hebt gebruikt, sta je sterker mocht er ooit een misverstand ontstaan.

Als je het niet eens bent met de beslissing van je docent of de examencommissie, is er de mogelijkheid om in beroep te gaan. Dat kost tijd en moeite, maar je hebt rechten als student. Zorg dat je goed op de hoogte bent van de stappen die je kunt zetten om je gelijk te halen. 

Benieuwd hoe plagiaatscanners specifieke resultaten beoordelen? Lees dan ook: Ephorus en plagiaatcontrole: Hoe werkt het?

Waarom moet je AI zelf ook vermelden als bron?

AI is geen magisch orakel, maar een tool die op basis van data antwoorden geeft. Door dit te erkennen, voorkom je gedoe en laat je zien dat je bewust, kritisch en eerlijk omgaat met informatiebronnen. Het is vergelijkbaar met een boek of website: die vermeld je ook. Dus als je AI gebruikt, geldt hetzelfde principe. Lees hier meer over hoe je AI correct inzet als bron.

Lees ook:

• Plagiaat omzeilen? Met deze tips hoef jij niet bang te zijn voor de plagiaatcontrole

• Scriptiestress? Zo check jij je scriptie op plagiaat

Wanneer wordt AI gebruik een probleem?

Toch blijven er risico’s kleven aan het gebruik van AI. Modellen als ChatGPT, Perplexity en DALL-E zijn getraind op grote datasets met gegevens afkomstig van mensen. Omdat deze datasets menselijke vooroordelen bevatten, kunnen AI-antwoorden ook bevooroordeeld zijn. Dit probleem is groter dan veel studenten zich realiseren:

• Vooroordelen in de antwoorden. AI gebruikt data van internet – en die is niet altijd neutraal. Vraag je aan ChatGPT om een afbeelding van een gezin? Dan krijg je misschien standaard witte gezichten te zien. Dit laat zien dat er soms bias in de data zit.
  Foutieve informatie. AI kan overtuigend klinken, maar het heeft het niet altijd bij het rechte eind. Zo kan het verouderde of zelfs compleet onjuiste informatie geven.
  Te afhankelijk worden van AI. Je moet zelf leren denken, onderzoeken en schrijven. Dat is uiteindelijk het hele doel van onderwijs. Als AI alles voor je doet, leer je minder. En dat merken docenten aan je werk.

Ga daarom niet blind af op AI, maar gebruik het als hulpmiddel. Controleer wat je krijgt, ga op zoek naar bevestiging vanuit andere bronnen en neem niet zomaar alles voor waar aan. De kern van studeren is tenslotte dat je leert zelf kritisch te denken, te onderzoeken en te schrijven. Wie AI klakkeloos alles laat doen, wordt daar uiteindelijk op afgerekend, bijvoorbeeld doordat je werk niet meer consistent is met wat je eerder hebt laten zien. Lees ook ons artikel over plagiaat in het AI-tijdperk, zodat je weet wat er kan gebeuren en hoe je daarmee omgaat. 

Wat als je onterecht wordt beschuldigd van AI-gebruik of plagiaat?

Soms word je ondanks alle zorgvuldigheid toch beschuldigd van AI-gebruik of plagiaat. Dat voelt onrechtvaardig en kan grote gevolgen hebben voor je studie. Als je het gevoel hebt dat je onterecht wordt behandeld, hoef je niet stil te blijven zitten. Je kunt contact opnemen met De Studentenadvocaat, die je vrijwel kosteloos voor je aan de slag gaat. Wij kijken kritisch naar jouw situatie, helpen je verhaal duidelijk te maken en zorgen dat je recht wordt gedaan.

Want zoals je hierboven hebt kunenn lezen: docenten en plagiaatscanners maken ook fouten. Turnitin herkent bijvoorbeeld soms algemene zinnen als ‘plagiaat’, terwijl dat helemaal niet zo is. Of misschien heb je een tekst laten herschrijven door AI, maar de kern was wél jouw werk.

Wil je weten hoe je je hiertegen kunt verweren? Lees ons artikel: In beroep gaan tegen je onderwijsinstelling.

Een hoog percentage in een plagiaatscanner: wat betekent dat eigenlijk?

Een hoog plagiaatpercentage in een scanner klinkt alarmerend, maar wat betekent het echt? Een plagiaatscanner geeft een wiskundig resultaat, geen oordeel. Het percentage vertelt alleen hoeveel van jouw tekst overeenkomt met andere teksten in de database. Maar dat zegt niets over je intentie of context.

• Een scanner kan een correcte verwijzing alsnog als “plagiaat” markeren. Bijvoorbeeld een citaat dat je keurig hebt vermeld volgens de APA-stijl.

• Standaardformuleringen, zoals “De resultaten tonen aan dat…”, kunnen worden gemarkeerd als verdacht.

• Alleen mensen kunnen plagiaat echt beoordelen. Een examencommissie moet je werk zorgvuldig bekijken om te bepalen of er daadwerkelijk sprake is van plagiaat.

Helaas vertrouwen sommige hogescholen en universiteiten te veel op de cijfers van plagiaatscanners. Dit kan leiden tot onterechte beschuldigingen en onrechtvaardige beslissingen.

Lees ook: Is parafraseren plagiaat? 

Voel je je onterecht beschuldigd? Wij staan voor je klaar!

Een beschuldiging van plagiaat of ongeoorloofd gebruik van AI kan grote gevolgen hebben. Misschien heeft een plagiaatscanner iets onterecht als verdacht aangemerkt. Of denkt je docent dat een tekst niet van jou is, omdat het anders klinkt dan je eerdere werk. Wat de reden ook is, je staat er niet alleen voor. 

De Studentenadvocaat is er om je te helpen. Wij staan aan jouw kant. Stuur ons vandaag nog een bericht, gewoon in je eigen woorden. Zo kan jouw sanctie eventueel worden verminderd of zelfs ongedaan worden gemaakt.

Veelgestelde vragen over bronvermelding met AI, hoe doe je dat goed zodat je plagiaat voorkomt?

• Hoe weet mijn docent dat ik AI heb gebruikt?

  Docenten kunnen AI-detectietools gebruiken, zoals Turnitin. Daarnaast kunnen ze merken dat je schrijfstijl ineens veel professioneler of anders is dan in je eerdere werk. Als je tekst te perfect is of niet aansluit bij je gebruikelijke niveau, kun je door de mand vallen. Ontdek hier meer tekens die docenten alert maken. 

• Mag ik AI gebruiken om grammatica of spelling te checken?

  Heb je alleen AI ingezet voor een grammatica- of spellingcheck? Dat is doorgaans geen probleem. Veel docenten en opleidingen staan open voor het gebruik van tools zoals Grammarly die je tekst netter maken, zolang je het eigenlijke denkwerk zelf doet en niet doet alsof een door AI gegenereerde tekst helemaal van jou afkomstig is. 

• Mag ik gebruik maken van een bronvermelding generator?

  Ja, je mag gebruik maken van een bronvermelding generator! Sterker nog, het kan een ontzettend handige tool zijn om ervoor te zorgen dat je bronvermeldingen kloppen met de vereiste citatiestijl (zoals APA, MLA of Chicago). Maar: Het is jouw verantwoordelijkheid dat de uiteindelijke bronvermelding klopt. Controleer dus altijd even wat de tool produceert en corrigeer het als dat nodig is. Zo blijf je de regie houden over je eigen werk.

De Studentenadvocaat helpt studenten bij een negatief bindend studieadvies, en beschuldigingen van fraude of plagiaat. Zo goed als gratis, voor iedereen en meteen.

• Heb je een negatief bindend studieadvies ontvangen? Stuur ons dan een bericht.

• Word je beschuldigd van fraude of plagiaat en loop je daardoor studievertraging op? Neem dan contact op.

• Bezoek ons leerplatform en vind er de antwoorden op je vragen. Als je vraag er niet tussen staat, vul dan het contactformulier in.